We kunnen met elkaar het realiseren van zon op daken en andere objecten - zoals gevels, parkeerplaatsen, langs infrastructuur - versnellen door knelpunten op te lossen. Denk daarbij aan netcongestie of gebrek aan capaciteit en kennis. De helpdesk Zonopwek helpt daarbij. We ondersteunen RES-regio’s, provincies, waterschappen en gemeenten bij het opstellen van een uitvoeringsstrategie ‘Zon op daken en objecten’. Ook delen we kennis en vormen een lerend netwerk. 

Veel regio’s hebben zon op daken en andere objecten in hun Regionale Energiestrategie opgenomen. Het is de eerste stap van de voorkeursvolgorde zon, ook wel zonneladder genoemd. Versnellen van de uitvoering ervan is hard nodig om de ambities van gemeenten en RES-regio’s in 2030 te realiseren en de langetermijndoelen in 2050 te halen. 

De helpdesk Zonopwek biedt diverse instrumenten (handreiking, leidraden, etc), concrete hulp via de expertpool of sprintsessies en een uitgebreide kennisbank. 

De website is voor RES-regio’s, provincies, waterschappen en gemeenten ter ondersteuning van het opstellen van een uitvoeringsstrategie ‘Zon op daken en objecten’, of onderdelen daarvan. 

De helpdesk Zonopwek is een initiatief van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het Ministerie van Binnenlandse Zaken, Interprovinciaal Overleg, Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Unie van Waterschappen. 
 
Het Nationaal Programma RES en Rijkdienst voor Ondernemend Nederland zijn de uitvoerende organisaties. 

In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is een voorkeursvolgorde opgenomen voor het opwekken van zonne-energie. De voorkeur gaat uit naar zon op gebouwen en andere objecten. Daarna pas op andere functies en terreinen in bebouwd gebied. Pas in laatste instantie in het landelijk gebied. In het laatste geval is de voorkeur om zo veel mogelijk functies te combineren. Deze voorkeursvolgorde noemen we de ‘zonneladder’. Zo ontzien en sparen we zoveel mogelijk kostbare landbouw- en natuurgebieden.

Bij het opstellen van een uitvoeringsstrategie Zon op daken en objecten is een aantal elementen belangrijk. Ten eerste inzicht in de regionale en lokale ambities, beleid en regelingen, dataverzameling (dakpotentie in de regio) en de analyse daarvan. Ook is inzicht in de actuele netcongestie in de regio en de gevolgen daarvan noodzakelijk. Vervolgens kunnen de belangrijkste belemmeringen en daarvoor benodigde oplossingsrichtingen opgesteld worden. In de uitvoeringsstrategie worden dan concrete doelen vastgelegd en benodigde middelen, capaciteit, organisatievormen en een planning beschreven. Tot slot zal de strategie ook moeten toezien op kwantitatieve en kwalitatieve monitoring van de afspraken die zijn gemaakt. 

De ontwikkeling van zon op daken en objecten neemt sterk toe en kan rekenen op breed maatschappelijk en politiek draagvlak. Om deze ontwikkeling te versnellen en aan de regionale en landelijke ambities te voldoen, is sturing op de uitvoering noodzakelijk. Door een uitvoeringsstrategie op te stellen, kunnen ambtenaren van gemeenten en provincies aan de hand van inzicht in de belemmeringen en kansen effectief beleid opstellen en monitoren.  

De Zonnebrief van de minister van EZK ondersteunt het belang van zon op daken en objecten. Hierin staat onder andere: “Het kabinet wil samen met IPO, VNG en Waterschappen aan de 30 RES’en  vragen hun huidige RES 1.0 – voor zover dit nog niet is gebeurd - te vertalen in regionale Uitvoeringstrategieën Zon op Dak op het niveau van gemeente of regio.” 

Bij voorkeur voor de zomer van 2023, wanneer ook het RES Voortgangsdocument wordt opgeleverd. 

De handreiking helpt RES-regio’s en gemeenten een Uitvoeringsstrategie Zon op daken en objecten op te stellen. De handreiking helpt grip te krijgen op de uitvoering van die ambities. Door de stappen van de handreiking te volgen werk je aan een concrete en efficiënte strategie zon op daken en objecten.

Daken en objecten interpreteren we breed. Elke vorm van dubbel ruimtegebruik valt binnen de scope. Dus ook zonnepanelen boven parkeerplaatsen, op geluidsschermen, stortplaatsen en waterbassins en tegen gevels. Evenals mogelijkheden die nu technisch nog in de experimenteerfase zitten, zoals zonnepanelen in asfalt of zonnepanelen boven gewassen als zachtfruit. Monofunctioneel gebruik van grond (zoals zonnepanelen in plaats van landbouw of natuur) maakt nadrukkelijk geen onderdeel uit van de scope.

Ja, echter is schaarste van netcapaciteit wel een realiteit waar de RES-regio's rekening mee moeten houden. Daarom is het belangrijk met elkaar in de regio samen te werken aan gezamenlijk inzicht, afwegingen en keuzes te maken. En vervolgens daar waar mogelijk te sturen op effectieve inzet van zonne-energie. Dan is nog voldoende potentie voor zon op daken en objecten.

In de handreiking Regionale Energiestrategie – update 2022 wordt geadviseerd een uitvoeringsstrategie Zon op daken en objecten te maken. In de RES van iedere regio staan de ambities/doelen geformuleerd, in de uitvoeringstrategie hoe die ambities/doelen gerealiseerd kunnen worden. 

Overheden kunnen de nieuwe dataset ‘Zon op gebouw’ opvragen. Dit geeft een analyse van het theoretisch potentieel voor zonnepanelen op gebouwen in heel Nederland. Én van alle gerealiseerde zonnepanelen t/m 1 april 2021. Provincies kunnen de data voor meerdere RES-regio’s opvragen op de website van RVO. Gemeenten kunnen de dataset via hun eigen RES-regio opvragen.

Dat heeft zeker zin. De RES gaat over grootschalig opwekken van energie. De afspraak is dat regio’s met windenergie en grootschalige zonne-projecten (dat is meer dan 15 KiloWatt piek) het gezamenlijke doel van 35 TWH in 2030 opwekken. Inwoners en bedrijven werken allemaal ook hard aan het opwekken van elektriciteit met zon op dak en dat is belangrijk. In de doelen van het Klimaatakkoord is hier al rekening mee gehouden. Verwacht wordt dat hiermee wel 7 TWh in 2030 wordt opgewekt. Dit maakt geen deel uit van de 35 TWH, maar is wel belangrijk voor wat we in Nederland samen opwekken en besparen.

De scope van deze website ligt bij zon op daken en objecten. Voor informatie over zonnevelden kun je o.a. terecht op de website van RVO.